Heden, anno 2010

Tussen de Enkweg en de Van Pallandtstraat loopt de Hertogstraat.

De Hertogstraat is klein straatje met zeer verschillende huizen. In de straat liggen klinkers. Er is een verschil in hoogte en halverwege maakt de straat een bocht. Er valt nog enige bedrijvigheid te bespeuren: makelaar Bell, schoonheidssalon ‘Sybill’ en schoonheidswinkel Brecht Hagedoorn. Er staan oude huizen: huizen met de bouwstijl Amsterdamse School, vrijstaande huizen en verschillende twee onder één kap woningen.

Verleden

In de Hertogstraat bevinden zich één van de oudste huisjes van de wijk. U ziet ze midden in de foto afgebeeld, de vierslag met de donkere daken. Zowel rechts als links de huizen met puntdak en hiertussen de wat kleinere, lagere huizen. Deze foto moet voor 1920 gemaakt zijn, want de huizen met de bouwstijl ‘Amsterdamse School’ zijn nog niet gebouwd. De foto is beschikbaar gesteld door Ben Snoep. Een aantal jaren geleden zijn de huizen opgeknapt door aannemer Hendriks, die hier zelf ook ging wonen.

 De naam Hertogstraat zou kunnen verwijzen naar het toenmalige Hertogdom Gelre. Karel van Egmond (1467-1538) werd in 1492 landsheer van dit Hertogdom. Volgens Kerkkamp heette de Hertogstraat in de volksmond Nieuwe Schuinsche weg.

Bijzonderheden

Huisje Hertogstraat 4 

In de Hertogstraat, wat achteraf, staat een huisje met nummer 4. Dit was vroeger een dependance van het gemeentehuis, waar ze vergaderden, maar het is voor vele doeleinden gebruikt. 
De Arnhemsche courant van 21-7-1937 meldt dat het gemeente het verhuurd aan Loge Barmhartigheid der Internationale Orde van Goede Tempelieren. Dit is een organisatie van geheelonthouders. (Loge is een afdeling).
En de Arnhemsche Courant van 31-3-1939 laat ons weten dat het zuigelingenbureau in de Hertogstraat met een dagdeel uitbreid. 
In de Arnhemse Courant van 30-10-1941 wordt een melding gemaakt van de distributie van vitaminen D tabletten voor kinderen van 3 tot 13 jaar en voor zwangere vrouwen in de laatste drie maanden van de zwangerschap. De gratis tabletten, een in de week, zijn zes wintermaanden gratis af te halen in de Hertogstraat nummer 4.
In de oorlog moest de buurt hier hun radio’s inleveren, die door de Duitsers gevorderd werden. Het afgebeelde pamflet van de Duitsers waarin opgeroepen werd radio’s in te leveren aan de Hertogstraat op nummer 4 bevat de volgende tekst: ‘Inleveren van radio-ontvangtoestellen De POLITIEGEZAGSDRAGER der Gemeente RHEDEN maakt bekend, dat ingevolge bekendmaking van 2 October 1943 van den höheren SS- und Polizeiführer, aan onrechtmatige houders van radio ontvangtoestellen, alsnog de gelegenheid wordt geboden het radio-ontvang toestel in te leveren. Voor de inwoners dezer gemeente worden de navolgende bureaux voor inlevering ingesteld: Inwoners van het dorp VELP op: woensdag 20 october 1943 tusschen 9-12 uur v.m. en 2-5 uur n.m. in het gemeentelokaal aan de Hertogstraat 4 te Velp. DE STEEEG, 11 october 1943 De Politiegezagsdrager der Gemeente Rheden.’ Het pamflet is ter beschikking gesteld door Johan van Kuijk, waarschijnlijk komt het uit een boek want helemaal links onderin staat: ‘Pers onder Duits gezag, het bladzijde nummer 148 en Gijzeling van de publieke opinie.’

Net na de oorlog was het voedsel nog op de bon. In de Velpsche courant staat dat bonnen voor ziekenvoedsel moeten worden afgehaald bij het gebouw Hertogstraat 4. Ook groenteboer Van der Meyden wordt genoemd.

**De bekende schrijver Steven Jansen van het boek ‘Velp en de Oorlog 1940-1945’ heeft vroeger in de Hertogstraat gewoond.en Jan Siebelink is hier geboren. Hij is bekend van de bestseller 'Knielen op een bed violen', dat zich afspeelt aan de Bergweg in Velp.**

Nijverheid in het verleden

Drogisterij Mereboer
Groenteboer van der Meyden
Pension Hietbrink
Schoonheids- en pedicuresalon ‘Sybill’
Transportbedrijf Venneman

Monumenten

Enkele huizen in de Hertogstraat zijn gemeentelijke monumenten. Ze zijn gebouwd in de stijl ‘Amsterdamse School’. Ook het pand van makelaar Bell huisnummer 31 is in 2010 gemeentelijk monument geworden. 

Tweede Wereldoorlog

De heer Max Pouwels, vader van de heer Roel Pouwels, die nu in het huis van zijn moeder woont in de Hertogstraat, heeft gevochten tijdens de Slag om de Grebbeberg in 1940. De heer Pouwels sr. raakte zwaar gewond. Als oorlogsinvalide beschikte hij – na zijn herstel - over een speciaal persoonsbewijs. Duitsers hadden een groot ontzag voor oorlogsinvaliden. Met dit document op zak lukte het de heer Pouwels om heel belangrijk verzetswerk te doen. Hij reisde als koerier door het hele land. Haalde en verspreidde voedsel- en andere bonnen – ook in Velp - en hielp mensen vluchten.
Het hele verhaal wordt gepubliceerd in het boek van Gety Hengeveld 'Verborgen in Velp,1940-1945. Nooit vertelde verhalen over moed, verzet en onderduikers' dat medio 2013 verschijnt en uitgegeven wordt door Stichting Velp voor Oranje. Het is verkrijgbaar bij boekhandel Jansen & de Feijter in de Emmastraat.

Fam. Tjalkens

In de Hertogstraat nr. 20 woonde de familie Tjalkens. Vader Jan Tjalkens zat in de Tweede Wereldoorlog bij het verzet en werkte als voorman-controleur bij de machinefabriek Thomassen. Hij was één van de werknemers, die is gefuseerd is omdat hij meedeed met de landelijke staking op 1 mei 1943, tegen de oproep van de bezetter aan 300.000 Nederlandse oud militairen, om te gaan werken voor de Duitse oorlogsindustrie.
Represailles bleven niet uit. Twee dagen later reed de Sicherheitsdienst voor om Jan Tjalkens en twee andere vakbondsleden op te pakken. De mannen werden op 4 mei om 8.00 uur in de ochtend doodgeschoten op de fusilladeplaats bij Waterberg.

Links naast de eregraven op Heiderust bevinden zich de graven met de tekst:
"ZIJ GAVEN HET HOOGSTE VOOR VRIJHEID EN RECHT
J.TJALKENS 16 NOVEMBER 1901 B. PESSINK 8 MAART 1905
GEFUSSILEERD 4 MEI 1943".

Ze worden ook vermeld op het oorlogsmonument op de Waterberg en op een gedenksteen in de voormalige Thomassenfabriek.

In De Gelderlander van 30 augustus 2019 stond een interview met Ine Tjalkens, de dochter van Jan en Aaltje Tjalkens. Op de foto rechtsboven zit dochter Ine met de vlag, Velp is bevrijd. Ze vertelt in het interview dat bij haar moeder elk voorjaar het verdriet naar boven komt. Bevrijdingsdag was voor haar geen feestelijke dag. "Bij ons werd nooit de vlag uitgehangen", zegt Ine. Ze vertelt dat naar mate de jaren verstrijken, de impact van de oorlog groter wordt, niet kleiner. En hoe het haar leven heeft beïnvloed.

Uit een bericht uit de Arnhemsche courant d.d. 13-4-1950
Wat er gebeurde toen J. Tjalkens en B. Pessink weer aan het werk gingen.
"Toen des morgens 7 uur de eerste ploeg de fabriek betrad verschenen er enige Duitsers, die de heren J. Tjalkens uit Velp, J.A. Versteeg uit Arnhem en B. Pessink uit Velp arresteerden. Zij werden in een autobus van de G.T.W. weggevoerd, waarin reeds meerdere gevangenen uit andere Gelderse bedrijven waren gezeten, en overgebracht naar het Chr. Lyceum aan de Utrechtsestraat te Arnhem, waarin het Standgerecht was gevestigd.
Hier werden zij ter dood veroordeeld.
Het heeft jaren geduurd, voordat nabestaanden en vrienden van de gefusilleerden zekerheid hebben kunnen verkrijgen, wáár de voltrekking van dit verschrikkelijk vonnis had plaats gehad. In November 1946 is deze plaats ontdekt en wel in de bossen van de Waterberg aan de Schelmseweg, een 500 meter achter het Koloniehuis voor Kinderen."

Het boekje 'Oorlog Vervolging en Verzet in Rheden en omgeving' meldt dat zij eerst naar het SS-kamp 'Avegoor' in Ellecom gebracht werden en daarna naar het PGEM-gebouw aan de Utrechtseweg in Arnhem, waar het 'Polizeistandgericht' zetelde, dat alle drie ter dood veroordeelde. De Bekendmaking hiervan moest het volk angst inboezemen.