Heden, anno 2010

De Bergweg is een smalle straat die loopt vanaf de Wilhelminastraat tot aan de Ringallee. De Bergweg doorkruist de Koningstraat en de Van Pallandtstraat.

Vanaf 1977 is het een woonerf, geplaveid met allerlei verschillende straatklinkers. Er liggen veel verkeersdrempels. Het is een geliefd straatje om te wonen, met één nadeel, het parkeren. Bewoners kunnen er hun auto vaak niet kwijt en zoeken een plekje ergens anders in de wijk. De foto toont de straat van boven af gezien. Duidelijk zichtbaar zijn de Vivare woningen, welke in 2010 afgebroken zijn.

Verleden

De Bergweg en de Enkweg waren al vroeg doorgaande wegen, al moet je die dan niet voorstellen zoals we ze tegenwoordig kennen. De Bergweg was een verbindingsweg tussen het dorp en de hooivelden in de Del. De foto toont het straatbeeld van de Bergweg van onderen af gezien, begin 1900. Links het kerkje van de Gereformeerden. Dit is in de oorlog door brand verwoest.

De naam Bergweg laat zich niet moeilijk verklaren, de straat loopt flink omhoog. De weg heette eerst ‘Op de Zandberg of Zandbergseweg’.
In het bovenste gedeelte van de Bergweg, op nummer 92, zit nog een plaquette wat ons herinnert aan die tijd. Meneer Dirk Willem Hendriks, de toenmalige bewoner, heeft dit in 1935 gemaakt.(informatie van zoon Hendrik Dirk Hendriks, april 2010) Ongeveer ter hoogte van dit huis stond rond 1900, ook aan de oostkant van de Bergweg, een zesslag. Dit is te zien op een tekening bij het hoofdstuk over het ontstaan van de arbeiderswoningen. Op 23 dec 1885 werd door de gemeente Rheden de naam Bergweg vastgesteld.

Midden in het zuidelijkste deel bevindt zich een straatje, vroeger het Veenendaalse paadje genoemd, naar de

kolenhandel van de gebroedersVeenendaal. Later werd het het Holpaspaadje genoemd, naar de firma Holpas. Van de Bergweg kon je via dit paadje doorsteken naar de Enkweg, maar van een echte doorgaande openbare weg was geen sprake. Dit ‘naamloze’ dwarsstraatje van de Bergweg is nog altijd geen openbare weg maar particulier bezit en sinds 1980 definitief doodlopend.

Bijzonderheden

Nijverheid in het verleden:

Tweede Wereldoorlog

Deze foto's zijn gemaakt op 16 april 1945 tijdens de bevrijding van Velp door de heer Arnold Bouvet op de hoek Bergweg-Wilhelminastraat. Buurtbewoners verwelkomen de bevrijders. Het huis op de linker en middelste foto behoorde aan groenteman H. Riggeling (nr. 4) en in het zelfde huis (op nr. 2) woonde schilder T. Zweers.
Op de rechtse foto staat banketbakker J.v.d. Sande met in zijn hand een fototoestel. Hij is in gesprek met Jimmy Drysdale van de ''Polar Bears". Meneer van de Sande had een winkel in de Wilhelminastraat. Op deze foto van links naar rechts: de heer Kruitwagen (koster rooms-katholieke kerk), J. van de Sande, mejuffrouw M. Krienen, onbekend, J. Drysdale, mejuffrouw Bronkhorst, M. van Zoelen, H. Peters en G. Krienen. Informatie: ''Kent u ze nog ...de Velpenaren''.
Bij Wilhelminastraat staat nog een foto van de bevrijding.
De foto's zijn afkomstig van het Gelders Archief.

Link met het verleden

Soms zijn er in het heden nog sporen te vinden uit het verleden. Op de foto zijn de letters 'PARFUMERI' van drogisterij Rasing aan de Bergweg 50 in 2010 nog zichtbaar. Eric Oukes maakte de foto. Dit pand heeft verschillende bedrijfsfuncties gehad: bakkerij, kruidenier, drogisterij. De drogisterij was van J.B. Rasing. Vermoedelijk dreef zijn vrouw de drogisterij, hij was melkman. Ook heeft er nog een mevrouw gewoond, die op bestelling theemutsen maakte. Zo’n ouderwetse theemuts met een warme buik en een metalen sluiting, waar de thee zo lekker warm in bleef. Deze gingen zelfs de oceaan over, naar Amerika. Een wijkbewoonster stuurde eens een muts naar haar zuster in Los Angeles. Die viel zo in de smaak bij bekenden dat vele mutsen volgden naar Amerika.

Bebouwing

Al eind 1800 stonden er een aantal huizen, de meeste onderaan aan de rechterzijde. De andere huizen zijn vanaf 1900 gebouwd. Er staan erg veel verschillende huizen: oude en nieuwere huizen, waarvan de meeste twee onder één kap woningen zijn. De huizen met de nummers 31 tot en met 37, een blokje van vier, zijn duidelijk later gebouwd. Hier heeft vroeger het tuinmanshuis van landgoed Schoonenberg gestaan.

Toen de historicus Vincent Collette in 1992 bezig was met het Monumenten Inventarisatie Project voor panden tussen de 1850 en 1940, zijn de huisjes op de Bergweg niet op de lijst gekomen omdat er teveel aan vertimmerd was.

Begraafplaats

Onderaan de Bergweg ligt de begraafplaats. Deze is bekend geworden door het boek ‘Knielen op een bed violen’ van Jan Siebelink. De begraafplaats is voor publiek toegankelijk. Al enkele jaren is het een traditie geworden om op Allerzielen (2 november) samen te komen om alle overleden familieleden, vrienden en bekenden, die hier begraven zijn te herdenken.

Kerkje, huis Bergweg 1 en 1A

Het kerkje, zoals hierboven al genoemd, is ook nog een autobedrijf Van Wijlhuizen geweest.
Op de plaats van het kerkje is later een dubbelhuis gebouwd, Bergweg 1A en 1. De heer Postma heeft 1A laten bouwen en de heer Haagsman nummer 1. De foto laat de bouw zien. Tjitske Postma legde in 1959 of 1960 symbolisch de eerste steen onder toeziend oog van haar vader. Ze was toen 9 of tien jaar oud. De familie Postma woonde toen in de Koningstraat. In 1965 of 1966 is de familie weggegaan van de Bergweg.
Op de achtergrond is de winkel van groenteboer Riggeling te zien.
De foto is gemaakt van een dia en ter beschikking gesteld door Tjitske Postma.

Bouw ‘nieuwe’ woningen

Mevrouw Bakker, wonend in één van deze woningen op de foto, heeft voor privé doeleinden een DVD laten maken over het bouwen van de woningen op de punt van de Bergweg en Enkweg (’76-’78). Hierop is de sloop van het huis van hovenier Gerritsen te zien. Meneer Gerritsen was toen al overleden. Mevrouw Gerritsen verkocht haar boerderij, schuren en land op één voorwaarde, ze wilde beslist daar blijven wonen. En zo gebeurde het dat het laagste huisje als eerste voor haar gebouwd werd. Hierna werd haar huis gesloopt en de andere huizen gebouwd. Op de DVD is te zien dat mevrouw Gerritsen samen met haar schoonzus, allebei in blauwe werkschort, lopend haar huisraad naar haar nieuwe huisje brengt. Haar huis, witte schuren en de hooiberg waren in vervallen staat. Op de DVD is ook Hannes Van Geldere te zien, de man met pet, een broer van de kapper van Geldere aan de Enkweg. Op de achtergrond zijn het lijkenhuisje van de begraafplaats en de kassen van voormalige bloemisterij Siebelink zichtbaar.
Het huis van hovenier Gerritsen is ook te zien op een (slechte) foto op arhieven.nl. Rond 1900-1910 stond naast het huis een prieeltje en meer richting de Enkweg een hooiberg.

Rode vlaggetje

Het Veenendaalse paadje werd later het Holpaspaadje genoemd, naar De firma Holpas (Hollandse Passementen); het leverde jarenlang knap gemaakte precisie-instrumenten. De firma Holpas was ook de uitvinder van het rode vlaggetje, het vlaggetje ging omhoog als er post bezorgd was. De hele Bergweg kreeg er één cadeau.

Bergweg 35 en 37

Op de plaats van de huidige vierslag heeft vroeger een 'boerderij' gestaan. Hennie Alberts stelde foto en tekst beschikbaar. De bijbehorende tekst is opgeschreven door Jaap Smit, aangetrouwd familielid van een dochter van Berendsen:
'Bergweg 35 en 37. Linkerhelft is no.35 en werd bewoond door: Hendrik Berendsen (gestrorven in 1920) en Gerritje Kruitbosch (gestorven in 1960) en hun zonen Hendrik en Jan (gestorven in 1947,ongehuwd). Hendrik huwde Alleida Wilhelmina Overbeek en werd bij zijn huwelijk de bewoner van no. 37. (Hendrik overleed op 21-9-1950). Aleida bleef hier met met vier kinderen wonen . Zij verhuisde in de zomer van 1962 naar de Louisestraat. De woning werd in hetzelfde jaar afgebroken. Aannemer Meijrink bouwde hier vier nieuwe woningen.
Volgens de verhalen zou de vroegere eigenaar de Roo van landgoed Daalhuizen het huis hebben verkocht aan Hendrik Berendsen, die werknemer van De Roo was.*
Aleida is op 5 oktober 2008 overleden, 99 en een half jaar oud.'
*Uit onderzoek blijkt dat het een tuimmanshuis was van landgoed Schoonenberg, gebouwd in 1879. Het kwam bij verkaveling in eigendom van de Maatschappy tot Exploitatie van Bouwterreinen in Velp, deze verkocht het eerst aan Alberts (tuinman) en later is het verkocht aan Berendsen. Firma Meijrink van de Enkweg bouwde hier vier nieuwe woningen.

Brand in 1985

De linker kant van het pand aan de Bergweg op nummer 27/29 is op 9-5-1985 afgebrand. Hierdoor is het nu een asymmetrisch huis. Het verhaal gaat dat de meneer die er toen woonde in slaap is gevallen op de bank met een brandende sigaret. Tijdens de brand kwam hij op blote voeten naar buiten. Voor de brand was het net als de meeste huisjes op de Bergweg een eenvoudige tweeslag. Het huis is gekocht en nieuw opgebouwd door aannemer Laagland, die er zelf ook ging wonen.
In de linkerhelft heeft ook nog vakschilder Anton Budel gewoond. Hij schilderde onder andere het monumentale pand St. Jozef aan de Rozendaalselaan. De foto is beschikbaar gesteld door Einte Visser.

Herinrichting Bergweg

In 1974 had de gemeente het plan om de hele Bergweg te asfalteren. Twee planalogen uit de straat namen het initiatief om het tij te keren. Ze vroegen aan mede Bergweg bewoners dit te ondersteunen. Na een hoorzitting van de gemeente werden de bewoners verzocht om met een alternatief plan te komen. Hier werd vol overgave aan gewerkt door verschillende bewoners. Het was een van de eerste keren dat bewoners mochten meedenken over hun straat. Het is een bijzonder plan geworden waaraan verschillende bewoners hun 'steentje' hebben bijgedragen. Het is met de hand ingekleurd. Eén van de bewoners was Albert Alberts, zijn vrouw Hennie stelde dit plan voor publicatie ter beschikking. Ook de heer Budel heeft zijn medewerking verleend aan het plan.

In augustus 1977 kregen de bewoners een brief van de gemeente: 'Het heeft lang geduurd , voordat de woonerfplannen voor uw straat ook werkelijkheid konden worden. Op 5 september echter is aan de periode van wachten een einde gekomen. Dan beginnen de werkzaamheden...' 

Monument

Onderaan de Bergweg op nummer 3 staat een witte villa met aan weerszijden een rode beuk. dit pand staat op de lijst van gemeentelijke monumenten. Het is in 2009 en 2010 te bezichtigen geweest tijdens de Open Monumentendagen.

Herinnringen van mevrouw Dalman-Metz aan Bergweg 5

'In 1943 kwam ik, Henny Metz, met mijn vader en moeder, Willem Cornelis Metz en Netje Veenendaal, op de Bergweg nummer 5 wonen. Dit huis huurden we van de 'oude' heer Wijlhuizen uit de Wilhelminastraat.
Mijn vader overleed in 1950 en enige maanden later is mijn zus Johanna (Jopie), ook al vanwege de woningnood, bij ons in getrouwd. Zij is daar blijven wonen totdat ze in september 2012 overleed, bijna 89 jaar oud. Haar man woont in een verzorgingstehuis en is 98 jaar oud. Hun dochter woont bovenaan de Bergweg in de nieuw gebouwde woningen. Mijn moeder overleed in 1989, 95 jaar oud. Zelf ben in na mijn trouwen in 1956 in Arnhem gaan wonen.
Op nummer 17 woonde de familie Siebelink. De vader van de huidige Jan Siebelink kwam wel eens een praatje maken met mijn vader. Ze konden goed met elkaar overweg, mede door hun passie voor een shagje. Ze draaiden van zelfverbouwde tabaksplanten. Onze tuin stond er vol mee! De bladeren werden door de nerf aan een draad geregen en vervolgens te drogen gehangen. Daarna werden ze stevig tot een dikke rol opgerold en heel fijn gesneden.
In mei 1945 kregen wij van de burgemeester bericht dat we verplicht waren huisvesting te verlenen aan de familie Wigman. Piet Wigman exploiteerde 'De Vereeniging'. Piet was getrouwd met Annie,die uit Elten kwam en dus Duits was. Het waren bijzonder aardige mensen.Toen ik bevriend was met Ansje Wigman kwam ik ook in aanraking met de kinderen van de Poortstraat. Ik herinner me Hennie Rougoor en Annie Sikkink. Met Annie heb ik een periode leuk contact gehad omdat we beiden piano speelden.'

Herinneringen aan Bergweg 7

Mijn naam is An Aartsen-Verschoor en ik ben geboren op 1 april 1930 in Haarlem. In de wijk Daalhuizen heb ik op verschillende adressen gewoond. Korte tijd aan de P.C. Hooftlaan en later aan de Bergweg nummer 7, Vanaf 1963 woon ik met veel plezier met mijn man op de Enkweg. Onze beide zoons zijn inmiddels alweer jaren getrouwd en wonen in Den Haag en Velp.

In de crisistijd kwam ons gezin Verschoor uit Haarlem naar Velp omdat mijn vader hier werk aangeboden kreeg bij Thomassen. Het gezin bestond uit vader, moeder en drie dochters, waarvan ik de oudste ben. We woonden toen aan de Dr. Van de Feltzlaan. Maar door oorlogshandelingen brandde ons huis, twee dagen voor de bevrijding van Velp, af. Zodoende kwamen wij terecht in de wijk Daalhuizen. We kregen van de gemeente het huis aan de Bergweg 7 toegewezen. Deze woning moesten we eerst delen met evacués uit Arnhem. Toen deze weer naar Arnhem terug mochten, kwam de Velpse familie Wijlhuizen. Elk gezin had een huiskamer beneden, samen hadden we het gebruik van de keuken en boven had elk gezin twee slaapkamers. Een badkamer bestond er toen nog niet. Op zolder stond een voorraad bedden waar de kinderen sliepen. We hadden veel meubels van de HARK*. Ik heb er 9 jaar gewoond. Na ongeveer vier jaar kreeg ons gezin de woning voor zichzelf, een ongekende luxe. Op de foto sta ik links met mijn zussen Gerda en Willie. Met de diverse buren was het er goed wonen, als je voor het huis staat, links de familie Metz en rechts de familie Wijers. Ondanks de moeilijke begin periode denk ik met plezier terug aan die tijd, het was de tijd dat ik verkering kreeg met mijn huidige man.

Een anekdote uit die tijd: Aan de achterzijde van Bergweg 7 bevond zich aan de slaapkamer waar mijn ouders toen sliepen een balkon. Onder dat balkon hadden mijn ouders een bank geplaatst. Als mijn moeder 's avonds of 's nachts merkte, dat ik nog niet thuis was van een uitje met mijn vriend, ging ze dat balkon op, zoekend en speurend of ik in de achtertuin soms zat te scharrelen. Ze lette heel goed op haar dochters wat dat aangaat! Dan hoorden wij haar zeggen: 'Nou zijn die blagen er nog niet!' Ssstt! Wij hielden ons muisstil. Totdat de balkondeuren weer dicht gingen en de kust weer veilig was. Ze heeft nooit ontdekt dat we dan onder het balkon op de bank zaten en ik heb het haar nooit verteld.

*HARK betekende Hulp Actie Rode Kruis. In de volksmond ook wel Hulp Aan Rijke Kennissen genoemd. 

Zesslag

Onderstaande tekeningen geven een impressie van het noordelijkste deel van de Bergweg in het begin van de twintigste eeuw. Links de huizen van de arbeiderswijk en rechts de "zesslag" aan de oostzijde van de weg.