Breeden Enk

Behalve de bekende landgoederen langs de Arnhemsestraatweg ligt er ter hoogte van de Berg en Heideweg nog de buitenplaats “Breeden Enk”.

De naam “Breden Eng” wordt al genoemd bij een perceel bouwland als onderdeel van het “Lange Water” wat zich uitstrekt van het oosten van Arnhem (later Bronbeek) tot het landgoed Daalhuizen in Velp. Het perceel is begin 19^e eeuw eigendom van Hermen Steijgerwalt.

In een acte uit 1857 wordt de “Breeden Enk” genoemd als gebied tussen de landgoederen Daalhuizen en Lustoord (ten westen van de Acacialaan, nu Berg en heideweg). Een gezamenlijk bezit van de heer de Roo van Westmaas (Daalhuizen) en Baron van Westerholt tot Hackfort (Lustoord). In 1859 wordt dit gebied gesplitst en komt het oostelijk deel bij Daalhuizen. Het westelijke deel is onderdeel van de huidige Breeden Enk.

In 1873 en 1874 verwerft Anna Geertruida van der Paauw, weduwe van Cornelis Heineken, de percelen “bouwland en dennenbosch” in eigendom die gezamenlijk de “Breeden Enk” vormen. Twee jaar eerder was ze al eigenaar geworden van de villa met tuin op de oostelijke hoek van de Arnhemsche Straatweg en de Berg en Heideweg aan de zuidkant van dat bouwland, waar ze ook gaat wonen. De villa krijgt de naam "Claerhout". Ze laat net ten noorden van het perceel waarop de villa staat een oranjerie bouwen en een “beheerdershuis” aan de Berg en Heideweg. Een steen in de muur van het huis vermeldt: ”J.A. van Spreekens - oud 14 Jaar - 1874 “. Deze Jacoba Adriana van Spreekens is een dochter van Barend van Spreekens van Villa Overbeek in Velp.
In het noordelijke deel wordt een sterrenbos aangelegd, een bos met paden die vanuit een middelpunt straalsgewijs naar de uiteinden lopen en die daarmee een ster vormen.

In dj 1883 gaat het gehele gebied in eigendom over op haar dochter Cornelia Adriana Heineken.
Ook de naastgelegen villa Veldheim aan de zuidkant van het terrein (nu Arnhemsestraatweg 352) wordt in eigendom verkregen. Dit houdt in dat de hele strook langs de Berg en Heideweg vanaf de Arnhemsche Straatweg tot bijna aan de Del (de grens met Rozendaal) in bezit is van de familie Heineken. De Berg en Heideweg wordt in de volksmond daarom ook de “Heinekenweg” genoemd. 

Familie Heineken

Anna Geertruida van der Paauw is de weduwe van Cornelis Heineken (1799 – 1862);
Zij is de dochter van Gerrit van der Paauw en Anna Hillegonda Claerhout; geboren in 1804;
Anna Geertruida is 30 oktober 1881 overleden in Velp.

Het echtpaar Heineken - van der Paauw heeft vier kinderen:
-- Cornelia Adriana (1839 - 1923 ) die in 1883 in Rheden getrouwd is met Johannes Cornelis Jacobus Smits (1812 - 1887). Deze Johannes Smits was Generaal Majoor in het Oost Indische Leger, Adjudant van Koning Willem III in buitengewone dienst, en (vanaf 1862) de eerste commandant van het Koloniaal Militair Invalidenhuis “Bronbeek”, waar hij in 1887 overleden is. Zij hebben met Anna van der Paauw een familiegraf in Rozendaal.
-- Gerard Adriaan (1841 – 1893), gehuwd met Marie Tindal, en oprichter van de Heineken bierbrouwerij. Zij hebben een zoon Henry Pierre (1886 - 1971) , directeur van de Heineken bierbrouwerij.
-- Adriaan Gillis (1843 - 1851)
-- Anna Geertruida Cornelia (1846 – 1903), gehuwd in 1875 met Jacobus Johannes Duijvené de Wit en bewoners van de villa op het landgoed Rozenhagen aan de zuidkant van de Arnhemsestraatweg.

Een kadastrale hulpkaart uit 1913 meldt de “stichting van een tennishut” bij de tennisbaan.

Bij acte van 8 november 1920 wordt de “Breeden Enk” bestaande uit huis, oranjerie, schuur, tuin, bos en tennisbaan, totaal 547 are, verkocht aan Catharina Daendels, echtgenote van Jhr. Willem Laman Trip.

Op 3 mei 1921 vraagt mevrouw de weduwe generaal JCJ Smits – A.C.Heineken, wonende villa Veldheim te Velp, vergunning voor een uitbouw van een keuken aan het tuinmanshuis op den Breden Enk.

De familie Laman Trip woont in Den Haag en gebruikt het Velpse gebied als zomerverblijf.
Jhr. Willem Laman Trip is adjudant van Prins Hendrik.
Aan de oranjerie wordt een houten zomerhuis gebouwd.

In het (gele) “Steenen huis” aan de Berg en Heideweg gaat het beheerdersechtpaar Willemsen wonen. Zij zorgen voor het onderhoud van de gebouwen en het bos. Ze leggen een moestuin aan en een perceel voor het verbouwen van granen en aardappelen. Ook komt er een rozentuin.

Tijdens het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog op 10 mei 1940 hebben tachtig mensen vijf dagen en nachten in de Oranjerie doorgebracht. Bewoners uit Velp zuid moesten evacueren omdat beschietingen gaande waren bij de brug van Westervoort. Hierna konden ze weer terug naar hun woningen. Onder hen was de later bekend geworden verzetsstrijder Dirk van de Voort. Hij beschrijft dit in zijn boek 'De Commandant'.

Henk Willemsen gaat in de oorlog met zijn moeder bij zijn grootouders in het Steenen huis inwonen.
Na de oorlog woont Henk met zijn ouders eerst in de Koningstraat en in 1953 trekken ze in een aanbouw aan het Steenen huis. Hij bewaart goede herinneringen aan het terrein en de omgeving, een ideaal speelgebied voor hem en zijn vrienden.

Hr. Mulder woonde op de Paasberg en was bevriend met de zoon van tuinman van Loon en herinnert zich de oranjerie als speelgebied rond een jachthuis. Prinses Irene kwam geregeld op bezoek bij de familie Laman Trip. De waterpomp bij het stenen huis wordt vlak na de oorlog ook door de omwonenden gebruikt.

Het houten zomerhuis is inmiddels vervangen door een stenen aanbouw aan de oranjerie.

In de zestiger jaren is zoon Jhr.Ir. Rutger Egbert Laman Trip, gehuwd met Henriette Francina van Andringa de Kempenaer, eigenaar van de buitenplaats geworden. Het zomerhuis wordt vervangen door een villa met een verbinding naar de oranjerie, en er komt een zwembad.

Vanaf 1999 zijn diens zoon Jhr. Diederik Laman Trip en echtgenote Jkvr. Thérèsa barones van Hövell van Wezeveld en Westerflier, de bewoners van de Breeden Enk. Hij laat de oranjerie restaureren en het sterrenbos opknappen. Het stenen huis wordt nu gebruikt als kantoor en gastenverblijf.
Bij de toegang tot de buitenplaats staan aan de Berg en Heideweg twee pilaren met het opschrift “BERG EN” en “HEIDE”, die afkomstig zijn van de (verdwenen) villa aan de Arnhemsestraatweg aan de westkant van de Berg en Heideweg.

De oranjerie aan de Berg en Heideweg nummer 2, te danken dus aan de familie Heineken, heeft een monumentale status gekregen.