Gemeentelijke Monumenten

Hits: 4892

Bevrijdingsmonument erkend als gemeentelijk monument
Heel bijzonder is het bevrijdingsmonument op het plein in de Egmondstraat. Het bevindt zich aan de zuidkant van het plantsoen. Velp kent vele (oorlogs)herdenkingsmonumenten, waaronder de bevrijdingsboom met het gedenkteken. De boom is in 1945 door buurtbewoners uit de Egmondstraat en omgeving geplant, omdat de Tommy's vanaf de Ringallee de Egmondstraat in kwamen om Velp te bevrijden. Het initiatief voor het monument kwam van de familie Spohr. Er werd na het planten van de boom een collecte gehouden om er ook een gedenkteken bij te maken: een metalen oprijzende halve zon met de datum 16-4-1945.

De bevrijding
Mevrouw A.E. (Tonny) Gerritsen-Sliedrecht vertelt: 'In de nacht voor de bevrijding zaten we met in de kelder van de familie Scheffer in de Van Pallandtstraat nummer 22. Het huis van de familie Scheffer had een betonnen kelder, waarvan men hoopte dat deze een betere beschutting zou bieden tegen het oorlogsgeweld. Zelf woonden we in de Van Pallandtstraat nummer 16. Ik was vier jaar en mijn plek in die kelder was onder de trap op een aardappelkist. Toen het duidelijk werd dat we bevrijd werden, kreeg ik van mijn moeder een rood, wit, blauw vestje aan. Moeder maakte het vestje van restjes uitgehaalde wol. En ik mocht naar buiten om de Engelsen bloemen te geven.'

Ontstaan
In de Velpsche Courant van vrijdag 3 mei 1946 wordt gemeld: 'De Buurtvereen*. Torckstraat - Egmondstraat heeft verleden jaar, na de bevrijding, een boom geplant op het Egmondplein, welke voordien door de Duitschers was opgehakt. Nu zal a.s. Zaterdag een hekwerk, dat om den boom is geplaatst, officieel onthuld worden. In het hekwerk, dat op steenen voet is geplaatst, is in goud aangebracht 1945 16-4. Den Burgemeester zal dan een fraai uitgevoerde oorkonde overhandigd worden, naar een ontwerp van den heer Witteveen, die ook het hekwerk ontwierp.'
* Heer Heerink jr.,in april 2013 81 jaar, vertelde dat zijn vader penningmeester was van de buurtvereniging. De familie woonde destijds in de Van Pallandtstraat 8.

Op 5 mei 1946 is door de heer H.W. Witteveen uit de Egmondstraat 9 een verzoekschrift ingediend, waarbij vergunning tot in gebruikneming wordt gevraagd (GA 2508/ 177-145). De heer Jacobs uit de Koningstraat heeft het monument verguld. Bij de onthulling in 1946 vierde de buurt een gezellig feest. Juffrouw Kantelaar uit de Torckstraat heeft toen gezongen. Vermoedelijk is het metalen hekwerkje gemaakt door smid Gerritsen en het muurtje gemetseld door fima Meijrink. Volgens de heer Den Hartog uit de Van Pallandtstraat, negen jaar oud toen het monument onthult werd, zou het muurtje ook gemetseld kunnen zijn door De Houting, een aannemer die woonde aan de Van Pallandtstraat 6. Er heerste veel saamhorigheid, aldus de heer Den Hartog.

De heer W.A.J. Spohr jr. vertelt:
'Wij kinderen kunnen ons goed voorstellen dat vader het initiatief tot het monument heeft genomen. Vader vond het erg belangrijk dat de mensen een blijvende herinnering aan de bevrijding zouden krijgen. Maar binnen ons gezin werd er eigenlijk niet of nauwelijks over de oorlog gesproken. Aan tafel kregen wij kinderen niets te horen.
Mijn vader werkte toen bij de zuivelcontrole, dat betekent dat hij toezicht hield op de verdeling van melk, die toen nog op de bon was. Er was weleens melk 'over', hij zorgde er dan voor dat die melk kwam bij mensen die het hard nodig hadden. Wij kinderen werden er ook weleens op uit gestuurd om die melk rond te brengen. Hij heeft ook eens een Engelse piloot uit een neergestort vliegtuig, (verkleed als boer), naar een contactman gebracht. Elke avond luisterden we naar de radio. Deze werd onder de grond vandaan gehaald. Dit was altijd een hele operatie.'

Foto uit 1948Deze foto is ter beschikking gesteld door mevrouw Els Abma-Swart. Zij trouwde met Age Abma, toen woonachtig in de Torckstraat op nummer 27. Zijn vader, de heer T.R. (Tjeerd) Abma was actief betrokken bij de oprichting van het monument. Het echtpaar Abma-Swart woont momenteel in Amerika. De foto is gemaakt in april 1948.
Op de foto van links naar rechts:
Elsje de Sterke, de dochter van de joodse mevrouw de Sterke, die de oorlog ondergedoken overleefde bij de familie Swart.
Kees Benink, onderwijzerszoon, woonde op Egmondstraat 5.
En Menno en Elsje Swart van Egmondstraat 8. Hun vader, de heer Swart, werkte bij de AKU.
Menno Swart (*3 sept. 1937, overl. 3 april 1995) was getrouwd met Elsje Vossers.

Familie Stevens
De heer Stevens is geboren op 16-4-1945 om 6.10 uur, het moment dat de Tommy's Velp binnen kwamen. Bij toeval ontdekte de heer Stevens in zijn jongensjaren het monumentje omdat hij in de buurt iets moest bezorgen. Tot zijn verbazing zag hij zijn geboortedatum staan: 16-4-1945. Vanaf die tijd gingen moeder en zoon elk jaar bloemen leggen bij het monument en wel om 6.10 uur.

De heer Ben Stevens is geboren in een (schuil)kelder van familie Peters in de Vlashofstraat, waar 3 gezinnen beschutting zochten tegen het oorlogsgeweld. Het moet voor moeder M. J. Stevens-Kaak een memorabele ervaring zijn geweest, om onder die omstandigheden een kind ter wereld te brengen. Voor vader B. H. A. Stevens was het een benauwende ervaring. Wegduikend voor de vallende granaten en rondvliegende kogels probeerde hij de Hoofdstraat over te steken om de vroedvrouw te halen. Maar voordat vader en vroedvrouw Wissing waren aangekomen, was de zoon al geboren. Ze werden door de Velpse bevolking verwend met cadeaus als melk, kippensoep, boter enzovoort. Zelfs de oranje strik werd niet vergeten. Voorgesteld werd hun zoon Tommie te noemen, maar daar was moeder Stevens het niet mee eens. Hun zoon kreeg de naam Bernard, naar vader Stevens.

Eerste kranslegging
In café Spoorzicht troffen de heer Ben Stevens en de heer Busman, (die werkzaam was voor de krant Het Vrije Volk) elkaar. Ze sloten een weddenschap af over de vraag waar het 'echte' bevrijdingsmonument van Velp zou staan. Dit was de aanleiding voor de eerste kranslegging in de Egmondstraat 25 jaar na de bevrijding van Velp. De krans werd gelegd namens de carnavalsvereniging De Dwarsliggers en met medewerking van drumband Velp-Zuid, die de taptoe verzorgde. Dit alles in aanwezigheid van de toen 25- jarige Ben Stevens. Op de foto van links naar rechts: Chris ? (van de carnavalsvereniging), Ben Stevens en P. Holdijk (van de drumband).

In de kranten werd er uitgebreid aandacht aan besteed; Het Vrije Volk van 14-4-1970 meldt: 'Vijfentwintigjarig 'bevrijdingskind' Bernhard Stevens', 'In heel Velp is er nog maar één man die vlagt ...' en in De Velpsche Courant: 'Kranslegging voor Velps bevrijding'. 'Een bijzonder Kind, Bernard Stevens geboren te Velp op Bevrijdingsdag'. En op 17-4-1970 in het Vrije Volk: 'Bevrijding van Velp herdacht'.

Vanaf dat moment worden er door meerdere mensen elk jaar bloemen gelegd bij het monument. Een betrokken vrouw, woonachtig in de Egmondstraat, haalde alle bloemen 's avonds naar binnen en legde deze 's morgens vroeg weer terug. Zo konden de bloemen niet weggehaald of vernield worden. Ze heeft dit jarenlang gedaan.

In 1995 kreeg het gedenkteken een opknapbeurt. De huidige boom is de tweede boom. In de volksmond wordt de boom ook wel de Wilhelminaboom genoemd.

Tijdens een hevige storm op 1 februari 1983 haalde een wijkbewoner uit het Zaalbosgebied zijn twee kinderen op uit de Montessori Kleuterschool aan de Egmondstraat. Toen hij weer bij zijn auto aankwam bleek dat de bevrijdingsboom op zijn geparkeerde auto was gevallen. De auto had forse schade. Heel voorzichtig is hij naar huis gereden. Een foto met onderschrift in de Velpsche Courant van 4 februari 1983 maakte melding van de gebeurtenis. Waarschijnlijk is in dit jaar een nieuwe boom geplant. De huidige boom is een krimlinde, de Tilia europaea 'Euchlora'.

Herdenking 1985
In het Velps Weekblad van 24 april 1985 stond de volgende tekst met foto: VELP-Dinsdag 16 april jl was het 40 jaar geleden dat het dorp Velp werd bevrijd en ter gelegenheid daarvan werd 's avonds bij de bevrijdingsboom op het Egmondplein een korte, maar indrukwekkende herdenking gehouden. Zij was georganiseerd door Velp voor Oranje en er werd door alle Velpse Muziekverenigingen medewerking verleend. De voorzitter van Velp voor Oranje, de heer G. Rosenboom, wees er in zijn toespraak op dat het een plaatselijke herdenking betrof. "Met Velp was nog niet ons hele land bevrijd, de nationale bevrijding zullen we herdenken en vieren op 4 en 5 mei a.s. "Ook Velp heeft zijn tol moeten betalen", aldus de heer Rosenboom, "en ook Velp heeft zijn vechters voor de bevrijding gekend, velen hebben zich daarvoor ingezet. Daarom is het goed hen nu en hier te gedenken". Met het spelen van het Wilhelmus werd de plechtigheid besloten.

Herdenking 2005
Deze grote herdenking werd georganiseerd door Velp voor Oranje. Dit keer met medewerking van muziekvereniging Mr. H.M. van der Zandt. Voorzitter, de heer Driessen, was aanwezig namens Velp voor Oranje. Ook de heer Ben Stevens en zijn moeder waren uitgenodigd. Ook dit maal besteden de kranten aandacht aan de herdenking van de bevrijding. Op de foto van links naar rechts: Ben Stevens, Peter van Woerkom van wijkvereniging Daalhuizen-Oost, onbekend, Wethouder F.R. Hoving uit Rozendaal, mevrouw Stevens (overleden in 2006) en Ruud Geluk van Velp voor Oranje, achter de heer Geluk nog net zichtbaar de heer Driessen.

Herdenking 2010
In 2010 is aan de bevrijding van Velp veel aandacht besteed. Op initiatief van Velp voor Oranje organiseerde Anita Matser een mooie herdenking in de Egmondstraat ter gelegenheid van 65- jarige bevrijding van Velp. Zij hield een toespraak speciaal voor de kinderen. De heer Den Hartog hees de vlag, Eline Kersjes zong het Wilhelmus en er werden veel bloemen gelegd, onder andere door Velp voor Oranje en wijkvereniging Daalhuizen-Oost. Er werden papieren bloemen geplaatst door kinderen van O.B.S. Daalhuizen en De Arnhorst.

Op uitnodiging van Anita Matser zijn Femy Mars en haar schoonzus Riet Mars aanwezig geweest bij deze herdenking. Femy Mars moest tijdens de bevrijding in 1945 samen met andere zusjes en broertjes van haar ouders achter het hek bij hun ouderlijk huis blijven. Tot haar spijt was het voor hen geen feest. Het was ongepast feest te vieren terwijl drie broers waren omgekomen. Daardoor hebben ze toen van de bevrijding weinig meegekregen. 'Ik begreep toen niet waarom wij niet net als de buurkinderen, op de tanks getild mochten worden', aldus Femy.
Bij deze herdenking ter gelegenheid van de 65- jarige bevrijding, kwamen Riet en Femy Mars de Egmondstraat inrijden in de door een Tommy bestuurde jeep. Femy Mars had het bevrijdingsvuur in haar hand. Zij was dankbaar dat zij, na 65 jaar, de gelegenheid kreeg toch nog iets van de sfeer van de bevrijding van toen mee te maken.

De herdenkingmonumenten in Velp zijn meestal monumenten die ons in eerste instantie herinneren aan de getroffenen. Omdat het monument in de Egmondstraat het enige monument is ter gelegenheid van de bevrijding van Velp en bovendien op initiatief van wijkbewoners tot stand is gekomen, heeft Anita Matser namens Wijkvereniging Daalhuizen-Oost, Belangenvereniging Daalhuizen-Velp en Stichting Velp voor Oranje het initiatief genomen om voor dit monument de beschermde status van een gemeentelijk monument aan te vragen. Na een proces van bijna een jaar heeft het College van Burgemeester & Wethouders het verzoek positief gehonoreerd.

Om de historie nog beter in beeld te krijgen zijn een aantal vragen nog niet beantwoord:

Wanneer is de tweede bevrijdingsboom geplant?

Wie heeft het voetmuurtje gemetseld?

Wie heeft het hekwerkje gesmeed?